30 Nisan 2020 Perşembe

1 MAYIS NEDEN İŞÇİ BAYRAMI ?

Her yıl tüm dünyada işçi bayramı olarak kutlanan gündür 1 Mayıs. Peki hiç merak ettiniz mi, neden 1 Mayıs ?

İşin ucu çok eskilere ilk sendikalara kadar dayanıyor. Aslında dünyada ilk sendikal hareket Selçuklu döneminde Ahi Evran'ın ( tam adıyla Şeyh Nasirüddin Ahi Evran bin Abbas) girişimiyle oluşmuş, bugün AHİLİK OCAĞI adıyla bildiğimiz, iş grupları arasında yardımlaşma dernekleri kurulmuştur.
Ahilik ocağı ise Anadolu coğrafyasında Fütüvvet akımından gelmekteydi. Fütüvvet sadece dini kısmı (tekkelerde yaşayan dervişler...vb) ilgilendirirken, ahilik tüm meslek dallarına kapılarını açarak dünya üzerinde bilinen en eski sendikal hareket olmuştur.

Selçuklu'dan Osmanlı'ya miras kalan bu düzen zaman içerisinde tüm dünyaya yayılmış, Avrupa'nın farklı ülkelerinde sanayi devrimi ve feodalitenin yıkılmasıyla küçük küçük teşkilatlanmalar başlamış, 1800lerde ise ilk ciddi ulusal sendikalar ortaya çıkmaya başlamıştIr. Avrupa'da yayılan bu akım haliyle ana karadan Amerika'ya ve Avustralya'ya da sıçramış, ABD Avustralya'da da büyük sendikalar kurulmaya başlamıştı. Hatta ilk büyük sendikal yürüyüş 1856'da Melbourne'de taş ve inşaat işçileri tarafından yapılmıştır.

ABD'de buharlı makinelerin çıkmasıyla iş yükü artan, haftada 6 gün 12 saat çalışan işçiler, şartların hafifletilmesi için Chicago Eyaleti Kentucky şehrinde bulunan Louisville kasabasında 1 mayıs 1886'da miting düzenlediler. O tarihe kadar zencilerin girmesinin yasak olduğu kent meydanındaki parka yarım bilyon kadar beyaz ve siyahi işçi birlikte girerek ABD ırkçılığına karşı hareketi de başlatmış oldular ve önyargıları yıkmaya başladılar. Mitingler 4 mayıs tarihine kadar sürdü. Aradan geçen 3 günde bazı fabrikalardan atılan işçiler için fabrika önlerinde mitingler yapıldı.

3 mayıs günü bir fabrika önünde düzenlenen miting sırasında grev yapan işçilere destek verilirken miting yapan grup fabrikaya saldırdı ve grev kırıcı işçileri dışarı attı. Bu hengame sırasında polisin ateş açmasıyla 4 işçi öldü, onlarcası ise yaralandı. Bu olay kıyametin başlangıcı oldu. 4mayıs tarihinde şehir meydanında toplanan işçiler slogan atarken nereden geldiği belli olmayan bir bomba tam da polislerin olduğu yerde patladı.  Olayda 7 polis öldü, 69 polis yaralandı. Olayın zanlısı olarak 8 işçi yargılanmak üzere seçildi ve içlerinde en genç olan Louis Lingg isimli işçi suçlu bulunarak idama mahkum edildi. Fakaat bu genç işçi idam edilmeden 1 gün önce tutuklu bulunduğu hapishanede intihar ederek hayata gözlerini yumdu.

Bu olayların tartışmaları yıllarca sürdü. 14-21 temmuz 1889'da toplanan İkinci Enternasyonel'de Fransız bir işçi temsilcisi, bu olayların başladığı 1 Mayıs tarihinin "Birlik, mücadele ve dayanışma günü" olarak kutlanması önerisini sundu ve bu öneri kabul edildi. Takip eden ilk 1 Mayıs günü olan 1 Mayıs 1890'dan itibaren ikinci enternasyonel'e katılan ülkelerde kutlanmaya başlandı ve yıllar içerisinde tüm dünyaya yayıldı.Özellikle sosyalist ve komünist ülkelerde büyük kabul gördü ve milli bayram gibi kutlanmaya başlandı.



Osmanlı'da ilk kez 1911'de Selanik'te tütün, pamuk ve liman işçileri tarafından kutlandı. 1912'de ilk kez dönemin başkenti İstanbul'da da kutlandıysa da akabinde başlayan 1. Dünya Savaşı sebebiyle Osmanlı'da bir daha kutlanamadı. 1921'de Türkiye Sosyalist Fırkası'nın çağrısı ile İstanbul'da kutlandı ve işçilere tatil ilan edildi. 1922'de Kurtuluş Savaşı'ndaki yardımlarına karşılık Sovyetler Birliği temsilcileri ile Ankara'da "İŞÇİ BAYRAMI" adıyla kutlandı. 1923'de Devlet tarafından'da resmi olarak kutlanan 1Mayıs'ın ,  1925 yılından itibaren "Takrir-i sükun" yasaları çerçevesinde toplu olarak kutlanması yasaklanmış, fakat resmi tatil olmaktan çıkarılmamıştır. 1935 yılına kadar süren bu yasak sonradan kaldırılmış ve yeniden tüm yurtta kutlanmaya başlamıştır. 1980 darbesiyle yasaklanan ve resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, 2009 yılında hükümet tarafından yeniden resmi tatil olarak ilan edilmiş fakat gösterilerin kontrollü yapılmasına karar verilmiştir. Günümüzde halen 1 Mayıs kutlamalarının simgesi olan İstanbul'daki Taksim meydanında kutlamaların yapılması yasaktır. Kutlamalara katılmak isteyen sendikalar, devlet birimlerinden izin alarak , güvenlik için önceden belirlenmiş yerlerde kutlama yapmaktadır.

Tüm işçilerimizin huzurlu ve olaysız bir bayram kutlaması dileğiyle...