KAZIKLI VOYVODA EFSANESİ

III. Vlad Tepeş, nam-ı diğer Kazıklı Voyvoda. Ölümünün ardından 544 yıl geçmesine rağmen insanlar O’nu tartışmaya hala devam ediyor. Efsanelere, filmlere, kitaplara hikâye olan bu adam kim? Neden bu adam bu kadar tartışılıyor? Kim bu adam?

            III. Vlad 1431 yılında dünyaya gelen Vlad, babası Osmanlı’ya yenilince II. Murad’a rehin verildi. Rehin olmasına rağmen gayet rahat bir gençlik yaşadı. Nif ve Tokat bölgelerinde şehzadelerle birlikte yaşadı. 1448’de II. Kosova Savaşı sonrasında Osmanlı’nın desteğiyle Macaristan’ın elinde olan Eflâk’ın başına geçme girişiminde bulundu fakat başarısız olarak yakalandı ve Boğdan’a sürgün edildi. Erdel beyi Hünyadi Yanoş Belgrad’ı Osmanlıya karşı savunmaya giderken Erdel’i savunması için Vlad’a bir ordu verdi. Fırsatı değerlendiren Vlad ordusuyla kendisini sürgüne mahkum eden II. Vladislav’ın üzerine yürüdü ve öldürerek yerine geçti. Böylece III. Vlad adıyla Eflak voyvodası olmuştu. 1462 de Osmanlı’ya yenilince yeniden sürgün hayatı yaşadı. Kuzeninin yardımıyla 1476 yılında Eflâk’a dönüp yeniden voyvoda ilan edildi fakat aynı yıl Osmanlı’ya yenildi ve yakalandı. Başı bal dolu bir torba içinde öldüğünün ispatı olarak İstanbul’a Fatih Sultan Mehmed’e getirildi.

            Tarih kayıtları, bilimsel veriler bunu söylüyor. Peki, bu adam hiçbir başarısı olmayan, amiyane tabirle “ezik” bir karakter olmasına rağmen nasıl oldu da bir efsane oldu?

Gayri resmi ve resmi kayıtlara göre orta çağ’ın en büyük canisi olan III. Vlad Osmanlı kayıtlarında belirtilen zulümleri ve halk arasında anlatılan vahşilikleriyle büyük bir nam salmıştı. Nedeni tam bilinmemesine rağmen büyük bir Türk düşmanıydı. Ele geçirdiği Türk akıncılarını, akınlar düzenlediği Türk köylerinin halklarını, ülkesinden geçen Türk yolcu ve tüccarlarını işkence ile öldürmek en sevdiği eğlencesiydi. Bu işkencelerden en meşhuru olan “kazığa oturtmak” ölümünden sonra adının “Kazıklı Voyvoda” olarak anılmasının sebebi olmuştur. Yakaladığı Türklerin ayaklarının altının derisini yüzdürüp yaralara tuz bastırırdı. Sonra da acıyı daha da büyütmek için tuzlanmış ayakları keçilere yalatırdı. Kendisine başı açık olarak kendilerini tanıtma şartını kabul etmeyen Osmanlı elçilerinin sarıklarını üçer çiviyle başlarına sabitletmiştir. Kayıtlara geçen en büyük katliamı ise 20 bin Bulgar ve Türk’ü kadın, erkek, çoluk çocuk demeden kazığa geçirterek ve çarmıha gererek öldürmesidir. Osmanlı ordusu olay yerine geldiğinde gördüğü manzara karşısında dehşete kapılmıştır. Böyle bir vahşet ne daha öncesinde ne de daha sonrasında tarihin hiçbir köşesinde görülmemiştir. Öyle ki yakın tarihin en büyük katliamını yapan Adolf Hitler bile bu kadar barbarlaşamamıştı. O’nun bu vahşiliği insanlık için büyük bir tehtiddi. Çokluğunda “kan kardeşi” olacak kadar yakın arkadaşı olan Fatih Sultan Mehmed, ortadan kaldırılması için tüm orduyu seferber etmiş, hatta öldüğünden emin olmak için başının kesilerek getirilmesini emretmiştir. Tüm bunları bilen birinin III. Vlad’ın bu şöhretine şaşırmaması çok normal.

Türklerin “Kazıklı Voyvoda” olarak andığı bu tarihin en büyük vahşisi kendi halkını dahi korkutmuştu. Halkı ona Romence “ejderin oğlu” anlamına gelen “Drakula” lakabını takmışlardı. III. Vlad aynı zamanda çok yakışıklı bir adamdı. Öldüğünde 45 yaşında olmasına rağmen çok daha genç görünüyordu. Bu yakışıklılık ve genç görünüm halk arasında efsanelere yol açmıştı. Efsaneye göre öldürdüğü kurbanlarının kanını içiyor, şeytanla yaptığı anlaşma gereği bu kan onun canına can katıyor, genç ve yakışıklı kalmasını sağlıyordu.

Bunca resmi kayıt ve efsanenin kulaktan kulağa yayılmasıyla namı sınırları aştı. İrlandalı yazar Bram Stoker, III. Vlad’ın hikâyesinden esinlenerek 1894’te“Kont Drakula” karakterini yarattı. Böylece efsanelere bir yenisi daha eklendi; III. Vlad ölmedi, aslında halen aramızda. III. Vlad’ın bir türlü bulunamayan mezarı bu efsaneyi daha inanılır kıldı. Başının İstanbul’a getirildiği bilinmesine rağmen İstanbul’da bir türlü bulunamayan baş mezarı, Osmanlı askerlerinin öldürdüğü bilinmesine rağmen Eflak bölgesinde de bir mezar bulunamayışı ise kafaları tamamen karıştırıyor. Son araştırmalara göre mezarın İtalya’nın Napoli kentinde olduğu iddiaları ise işi tamamen içinden çıkılmaz bir hale getiriyor. Aslına bakarsanız III. Vlad’ın bir mezarının olduğu dahi meçhul. Öyle ya, kendi halkı tarafından “Şeytan” olarak adlandırılan birinin mezarının ülkesinde olmasını kim ister ki? Bugün “Adolf” isminin çocuklara verilmesini dahi yasaklayan Almanya bunun en güzel örneği değil mi? Ya da belki de efsaneler doğrudur. Belki de gerçekten aramızdadır. Bilim her zaman “aksi ispatlanmayan her tez doğrudur” demez mi?

İNSANLIK TARİHİNİN EN BÜYÜK SALGINLARI

   Enfeksiyon. Dilimize  Fransızca "infection" kelimesinden geçme bir kelime. Bir mikrobun vücuda girerek hasta etmesi anlamında. Son aylarda gezenegenimize musallat olan CoVıD-19 virüsünün de tam olarak yaptığı bu. Solunum yolu üzerinden akciğerlere inerek hasta ediyor, hatta yaşlı ve bağışıklığı düşük bünyelerde ölüme kadar götürüyor. Aşırı hızlı yayılması ve durdurulamamasıyla tüm insanlığı korkuya salmış durumda. Peki bu ilk mi? Tabii ki hayır. zaten her 3-5 yılda bir küresel vebalar çıkar. Kuş gribi, domuz gribi, sars, mers, ebola...vs yakın tarihte gördüklerimizdi. Fakat tedavisi çabuk bulundu. İnsanlık son yüz yılda CoViD-19 karşısında kaldığı kadar hiç bir virüse karşı çaresiz kalmamıştı. Bu yazımızda, insanlığı çaresiz bırakan, milyonların ölümüne sebebiyet veren bu salgınları hatırlayacağız.

   Tarih boyunca görülen bu salgınlarda bugün kullandığımız bir çok terim doğdu. Örneğin bugün kullandığımız "karantina" kelimesi ,günümüz İtalyası olarak bilinen eski Venedik ve Ceneviz topraklarında ortaya çıktı. Denizciliği ve tüccarlığı ile ünlü bu milletin yurt dışına gidip dönen gemicileri, olası salgın riskine mahal vermemek için limana çekilen gemilerinde 40 gün gözlem altında tutmasına, İtalyanca kırk kelimesi olan "quaranta" kelimesinden türemiştir. Avrupadaki büyük salgınlar karşısında Osmanlı, gelen elçileri hudutlarda kurulan karantina evlerinde İtalyan usulü 40 gün bekletmiş. Böylece karantina kelimesi dilimize girmiş. Fransızların bulduğu infection (enfeksiyon) ve désinfecter (dezenfekte) kelimeleri tüm dünyada aynı anlama gelmektedir. Bu da, zamanında Dünya'nın en büyük güçlerinden olan Fransa'nın , kendi döneminde tıp alanında ne kadar ilerlediğini göstermektedir.

 

 

1) Antoninus (Galen) salgını

MS 165-180 yılları arasında Roma İmparatorluğu'nda yaşanmış olan ve doğu seferlerinden dönen askerler tarafından getirilmiş salgın bir hastalık olan Antoninus vebası günde 2 bin kişinin ölümüne neden olmuş bilinen ilk büyük veba salgınlarından biri.

Araştırmacılar yaşanan hastalığın çiçek ya da kızamık olduğundan şüphelenmiş olsa da gerçek sebebi hala belirsizliğini koruyor. Salgın, Roma İmparatorları Lucius Verus ve Marcus Aurelius Antoninus'un da hayatını kaybetmesine sebep olurken imparatorluk toplam nüfusunun yüzde 30'unu yitirmişti.

2) Jüstinyen Vebası

541 yılında Konstantinopol'de İmparator Jüstinyen tahtta otururken Avrupa'da başlayan bir salgın önce Mısır'a oradan Filistin'e, Suriyeye ve oradan da Anadolu'ya ulaştı. Jüstinyen Konstantinapol'a tüm giriş çıkışları kapattıysa da salgın hastalık askeri birliklerin şehre getirdiği malzemeler arasında yer alan fareler yoluyla girdi.

Farelerin tüyleri arasına gizlenen ve bir milimetreden küçük 'Xenopsylla' isimli uçucu bir böcek, midesinde 'Pasteurella pestie' denen ölümcül veba bakterisi taşıyordu. Bu böcekler uçarak çevrede bulunan diğer farelerin tüyleri arasına yerleşip hızla üredi.

İnsan vücudunun herhangi bir noktasına konup ısırarak veba mikrobunu aktaran böcekler hastalığı bulaştırdıkları kişilerin birkaç gün içerisinde ölmesine neden oldu.

Bir hafta içinde veba şehirde hızla yayıldı ve ölümler başladı. Sarayın çevresi askeri birliklerce karantinaya alındı. Başlangıçta günde birkaç yüz olan ölü sayısı, kısa süre sonra binlere ulaştı. Mezar yerleri dolunca, ölüler denize atılmaya başlandı.

Hastalık normal seyrini sürdürdü ve zamanla kendiliğinden yok oldu ancak o zamana kadar dönemin en kalabalık şehirlerinden olan Konstantinopol nüfusunun yüzde 40'ını kaybetti. Salgın iş gücü ve asker sayısını kaybeden Bizans'ın zayıflamasına ve saldırılara açık hale gelmesine neden oldu ki bu durum Avrupa tarihini kökten değiştiren gelişmelerin yaşanmasına vesile oldu.

3) Kara Veba

1346 - 1353 yılları arasında meydana gelen Kara Veba salgınının 75 ila 200 milyon arasında insanı öldürdüğü düşünülüyor. Tam sayıları bilmek mümkün olmasa da özellikle Avrupa nüfusunun bu yıllarda yüzde 30 ila yüzde 60 oranda azaldığı belirtiliyor.

Yaşanan kıyım sonrası toplumda tanrının ve kilisenin sorgulanmasına sebep olan Kara Veba salgınının dinde reformun ve hayatın pek çok alanında rönesansın başlamasının başlıca nedenlerinden biri olduğu biliniyor.

4) Amerikan yerlilerinin suçiçeği ile karşılaşması

15. yüzyılda Avrupalılar yeni dünyayı keşfetti. Amerika kıtasındaki yerliler ile temas eden Avrupalı kaşifler beraberlerinde getirdikleri virüs ve bakterileri buradaki insanlara bulaştırdılar.

Suçiçeği hali hazırda Avrupa'nın üçte birini öldürmüştü ancak bağışıklık sistemleri Avrupalılar gibi gelişmemiş olan ve ilaçları da yetersiz kalan Amerikan yerlilerinin hiçbir şansı yoktu. Milyonlarca insan öldü ve o dönem yerli nüfusun yüzde 90'ı yok oldu. Bu durum Amerika kıtasının Avrupalılarca kolonileştirilmesini son derece kolaylaştırdı.

19. yüzyılın başına kadar toplamda her iki Amerikan yerlisinden biri Avrupa'dan gelen hastalıklar nedeniyle öldü.

5) Cocoliztli salgınları

16. Yüzyılda 'Yeni İspanya' adı verilen bugünkü adıyla Meksika olan bölgede görülen birkaç farklı hastalığın aynı dönemde oluşmasıyla yaşanmış salgın felaketi 'cocoliztli salgınları' olarak anılıyor.

Bugün yapılan incelemeler sonucunda balıklarda bulunan salmonella bakterisi kaynaklı olduğu düşünülen salgınların 1520 - 1576 yılları arasında toplamda 15 milyona yakın insanı öldürdüğü, Maya uygarlığı için sonun başlangıcı olduğu ve yıllar içerisinde günümüz Venezuela'sından Kanada'ya kadar yayıldığı sanılıyor.

6) Veba salgını

Veba salgınında Avrupa nüfusunun üçte birinin hayatını kaybettiği düşünülüyor."ÇİN'de" başlayıp Avrupa'ya yayılan salgında en çok kaybı ise İtalya yaşadı. Birçok kaynağa göre, 1629-1631 yılları arasında 130 bin nüfusa sahip olan Milano'da 60 bin kişi yaşamını yitirdi. 

"Vebanın bu denli hızlı yayılmasının nedeni ise binlerce kişinin katıldığı KARNAVAL etkinliği oldu. Ölümler bununla sınırlı değildi, salgın bir milyon kişinin yani nüfusunun yüzde 25'inin hayatını kaybetmesine neden oldu." Bir hikayeye göre İtalya'daki gondollarının renginin siyah olması da veba salgınına dayanıyor. Salgın sırasında insanlar tedavi amaçlı kliselere götürülürlerken gondollarla taşınıyordu.Ancak tedavi mümkün olmadığından çoğu kişi bu gondollarda ölüyordu. Tabii ki onca insanın kaybından sonra gondollarda yas rengi olan siyaha boyandı.

 

7) Yedi farklı Kolera salgını

Uygarlık tarihimizde yedi büyük kolera salgını yaşandı ancak bunlardan en ölümcül olanı üçüncüsü olan ve 1852 - 1860 tarihleri arasında meydana gelen salgındı. Koleranın başlıca sebebi içme sularının kirlenmesi ancak sebebin bu olduğu üçüncü salgına kadar anlaşılamadı.

Uzun dönemler boyunca insan dışkıları ve atıkları aynı zamanda içme ve pişirme için kullanılan su kaynaklarına döküldü. Bunun büyük bir felaket haline geldiği yer ise o tarihlerde Hindistan oldu.

Bugün bile dünyanın en kirli nehirlerinden biri olan Ganj nehri 2011'de yapılan bir çalışmaya göre 100 mililitresinde 1,1 milyar dışkı bakterisi barındırıyor. Bu oran içerisinde yıkanabileceğiniz en kötü suda olması kabul edilebilecek oranın 500 bin katı. Hindular bu nehirde yıkanmanın kutsal olduğuna inanıyor ve günlük işlerinde nehir suyundan azami şekilde istifade ediyorlar. Bu nedele kolera bu bölgede sıklıkla karşılaşılan bir hastalık türü.

Ne var ki, 19.yy'da yaşanan büyük salgın ile kolera tüm Hindistan'a oradan Afganistan'a ve Rusya'ya yayıldı. Resmi kayıtlara göre sadece Rusya'da bile 1 milyon insanın ölümüne neden olan salgın oradan Avrupa'ya ve Afrika'ya son olarak da Amerika'ya ulaştı.

Kolera bulaşan her 5 kişiden 1'inde tehlikeli derecede ishal görülüyor. Hızla tedavi edilmezse bu kişilerden yarısı hayatını kaybediyor. Yedi kolera salgınında toplamda ölen insan sayısı tam olarak bilinmese de bunu milyonlarla ifade etmek mümkün.

Üçüncü salgın ile doktorlar koleranın nedenini buldu ve o tarihten sonra içme suyunun arıtılması ve kaynatılması gerektiği bilgisi dünyada yaygınlaştı.

8) Üçüncü Veba salgını

1855 - 1859 yılları arasında Çin'de başlayarak dünyaya yayılan ve sadece Çin'de ve Hindistan'da bile 12 milyon insanın ölümüne neden olan bu salgına Jüstinyen Vebası ve Avrupa'nın Kara Vebası ardından 'Üçüncü Veba' denildi.

Etkileri bir asır kadar süren salgın Amerika kıtasına uzak doğudan gelen farelerle taşındı. Daha önceki vebalardan farklı olarak ilerlemiş olan tıp bilimi bu hastalığın incelenmesine ve tedavi edici ilaçlar oluşturulmasına imkan sağladı. Bunların başında da antibiyotikler geldi.

9) Birinci Dünya Savaşı sırasındaki Tifüs salgını

1914 - 1918 yılları arasında Tifüs bakterisini taşıyan bitlerin neden olduğu salgın savaşın beraberinde getirdiği bir olguydu. Avrupa ve Asya'da 25 milyon kişi hastalandı ve özellikle Sovyetler Birliği ülkelerinde 3 milyona yakın insan hayatını kaybetti. Batılı ülkeler salgına neyin neden olduğunu daha hızlı anladı ve bitlerden kurtulmak üzere önlemler alındı. Doğu ülkeleri ise daha geç önlem aldı ve bu nedenle dünyanın bu kısmında çok daha fazla sayıda insan hayatını kaybetti.

10) 1918 İspanyol Gribi salgını

Birinci Dünya Savaşı'nı takip eden yıllarda 500 milyon insana bulaşan H1N1 influenza virüsü neden olduğu yüksek ateş ile dünya genelinde 50 ila 100 milyon arasında sağlıklı insanın ölümüne neden oldu. Bu sayı birinci ve ikinci dünya savaşlarında ölen insan sayısının toplamından kat kat daha fazladır.

Bu virüsü diğerlerinden ayıran şey saldırdığı bünyenin bağışıklık sistemi ne kadar güçlüyse ateşin de o kadar yüksek meydana gelmesiydi. İspanyol Gribi tarihteki en büyük felaketlerden biri olarak kayıtlara geçti.

11) 1957 Asya Gribi salgını

Çin'de başlayan Influenza-A virüsünün ördeklerde mutasyona uğrayarak insana geçen bir hastalık olduğu düünülüyor. Asya Gribi olarak adlandırılan hastalık 4 milyona yakın insanın canına mal oldu. Aynı bulunan bir aşı ile salgının önüne geçildi. Bir yıl içerisinde 40 milyon kişi aşılandı.

Asya Gribi kitlesel aşılanmanın önemini ve etkisini gösteren en önemli örneklerden biri haline geldi.

12) HIV (AIDS) virüsü

20. yüzyılın ortalarında maymunlardan insana geçtiği anlaşılan HIV virüsünün saptanabilen ilk örneği 1959'da Kongo'da görüldü. Ne var ki, teşhisi ve adı ancak 1980'lerde konuldu. Son 30 yılda 36 milyon insanın hayatına mal olan virüsü kesin tedavi edebilecek bir çözüm hala bulunmuyor. Sadece önlem almak ve hastalığa yakalandıktan sonra ömür boyu ilaç tedavisi kullanmak gerekiyor.

Umarım bu belanın getirdiği kara bulutlar en kısa sürede hem yurdumuzun, hem de tüm Dünya'nın üzerinden en kısa sürede çekilir. Güzel günlerde, yeniden hep beraber olabilmek için, virüs gidene kadar :

#EvdeKalTÜRKİYE